Osmanlı Türklerinde hekimlik ve eczacılık tarihi hakkında / A. Süheyl Ünver.

  • Ünver, A. Süheyl (Ahmet Süheyl), 1898-1986.
Date:
1952
Catalogue details

Licence: In copyright

Credit: Osmanlı Türklerinde hekimlik ve eczacılık tarihi hakkında / A. Süheyl Ünver. Source: Wellcome Collection.

    14/36 (page 12)
    Galanka kökünü Avrupalı tüccarlar şark limanlarından ve bılahssa İs¬ tanbul ve İskenderiyeden alırdı. Ortazamanda Orta Anadolu dan gelen kitre zamkı İzmir ve İstanbuldan geçerek Avrupaya kıraç edilir. Laudanum maddesi Cistus cinsi nebatlardan çıkan ve tababette müsta¬ mel bir reçinedir. Meşhur Arap çoğrafyacısı Şehabüddin bunun en çok Ana¬ dolu dan çıkıiğnı söyler. İibni Batûta seyahatnamesine göre bu bilhassa Ba lıkesirde yetişir. ^ Ortazaamnda önemli bir ticaret maddesi olan mazı Yunanistan ve i as sa Anadoludan gelir ve İskenderiye çarşısına gönderilirdi. Araplar ravendi’! iyi tanırlar ve Çinden geldiğini de bilirlerdi. Buna rağmen Avrupaya İran ve Türkiye râvend’i diye satarlardı. Zira Çuıden ge¬ len bu madde Anadolunun Trabzon gibi şark çarşılarından toplanırdı Oı- ta zamanlarda Anadolu Mahmudesi (Scammonea di Sona) (Scammonea d n- tiocha) tesmiye olunurdu; bir yerde de (Scammonea Turchesca) ısmıle geç- rncktcdır. Kısaca misal olarak verdiğimiz bu izahat memleketimizin dıog tıcaıe tindeki tarihî önemini göstermeğe kâfidir sanırız. Eflâktan memleketimize milhi eflâk (Sel de Valachie) getirilirdi Bu tuz saf olduğundan bizce tutulmuştur. Memleketimizde çıkan Hacıbektaş tu zunun da bundan farksız olup Eflâk tuzu yerine kullanılabileceği Tıb Mut- redatı kiaplarımızm bazılarında yazılmıştır kı bu mukayesenin ız e Yeni droglar yalnız Avrupadan bize gelmemiştir. Bizden Avrupaya gön¬ derilenler de mühim bir yekûn tutmakladır. Bu devirlerde aktaılardan ka bazı konak ve saraylarda da hususî «şahaneler bulmaktayız^ Bunla ekseriya müdavi hekimler hazırlar ve kullanma tarzları ıçm ae bir tıhrıs yaparlardı. Filhakika Boğos isminde bir hekim XVIII inci asır sonlarında bn şeyhülislâma 38 türlü ilâçtan ibaret bir ecza sandığı hazır amış v Y da söylediğimiz gibi ilâçların kullanılışları içm de Kisa en 1 a®yon mistir. Arada ekşirler, yağlar, merhemler, macunlar, tozlar, ap- ' kim nebatî ilâçlar vardır. Yalnız kâfurun kullanılması bahsinde h-kımm yine müracaat edilmesi icab ettiği yazılmıştır. Ecza dolab: olmayan ^lerde de hasır sepetlerde bazı ilâçlar ve müteferrik mücerrep ter,ipler bulundu lur, hattâ bunlardan civar halk ve tanıdıklar da istifade edeidı. Saray eczahanesi bugünkü Sağlık Bakanının selâhiyetini taşıyanı He- kimbaşmm idaresine bırakılmıştı. Sarayın butun ilaçları buıada v_ hekimbaşının nezareti altında hazırlanır ve icap ettikçe padışan ve y ne Enderun hastahanelerine, harem ve hatırlı zatlara veri ır ı. Saraya mülhak has ahanelerin eczahaneleri olup olmadığım b y _ Fakat Hekimbaşı Odası denilen ve sırf ilâçları muhtevi aııe ıe Eczahanesi malûmumnzdür. i- ve Ayrıca hekimbaşılarm konaklarında, her sene Nevruzda P^aha ve hatırlı kimselere gönderilmek üzere kırmızlar, kuvvet verici ve afrodızya macunlar hazırlanırdı. Hekimbaşı padişaha, sadrâzama ve diğerlerine bu ruziyeleri dağıtırken hil’at giyer, kendisine, cerrahbaşı ve maıyetme hed - yeler ve para verilirdi. Nitekim 1236 (1821) de nevruzıye sunmak üzere A dolu pâyeli hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi. Mekke pâyeli Muneccımba,