Beknopt overzicht der meest gebruikte geneesmiddelen in Nederlandsch Oost-Indie / door J. van Dongen.

  • Dongen, J. van.
Date:
1913
Catalogue details

Licence: In copyright

Credit: Beknopt overzicht der meest gebruikte geneesmiddelen in Nederlandsch Oost-Indie / door J. van Dongen. Source: Wellcome Collection.

    11/218 (page 5)
    In verband met bovenstaande behoeft het geen betoog, dat ook de maten en gewichten, welke bij de inlandsche receptuur in zwang zijn, uiteraard nog zeer primitief zijn. Ze doen ons denken aan termen als „pugillus” [greep tusschen duim en vinger] en „manipulus” [handvol], welke eertijds in onze apo- theken gangbaar waren, doch thans bij ons in onbruik geraakt zijn. Zoo b.v. spreekt men van : Satoe tekem = een handgreep, bij bladeren veelal in gebruik. „ djoempoet = een vingergreep, bij fijnere stoffen als b.v. „djoeng-rahab”. n djari = een vingerlengte bij basten en wortels. „ ros djari = een vingerlid-lengte. „ kapala ajam = een kippenkop bij wortelknollen of wortelstokken [b.v. „Temoe-lawah”]. „ iris = een schijfje, b.v. van Javaansche Kalmoes. „ kemirie = de hoeveelheid ter grootte van een kemirie- noot b.v. bij „asam Kawak.” [vorderman, Krit. Be- schouwingen,, p. 25]. Als gewichten worden o. a. de oorspronkelijk bij Arabische goudsmeden in gebruik zijnde „saga”-pitjes aangewend, waarbij zoowel de echte sagapitjes [van Abrus praecatorius L.] als de grootere „saga-pohon”-pitjes zonder zwarte vlek [van Adenanthera pavonina L.] gebezigd worden ; het gewicht van Abrus-zaden is gemiddeld 0,100—0,110 Gf. [m. greshoff, Schetsen v. Nutt. Ind. Planten, p. 231, aant. 4] en niet zoo constant als dat van Adenanthera-zaden, dat gemiddeld 0,270 G. bedraagt. Van deze laatste zijn 13 stuks gelijk aan ’t gewicht vaneen oude [niet versletene] „duit”, die ook als gewichtseenheid wordt gebezigd, evenals de Oud-Hollandsche „dukaat” [1 ëmas = 24 Saga [Abrus] pitjes = ± 2,4 G.] en de „reaal” [27 G.], die wooral door Arabieren wordt gebruikt. Wat de Indische nomenclatuur betreft, zijn de meest bekende, gewoonlijk Javaansche *] en Maleische namen gekozen ; volle- digheid mag ook dienaangaande niet verwacht worden. „Het Plantkundig Woordenboek voor Ned. Indië” van filet en het „Nieuw Plantkundig Woordenboek v. N. Indië” door F. s. a. de clercq staan een ieder, die hieromtrent meer wenscht te weten, ten dienste. !] Javaansch is hier de taal, welke het eerst in aanmerking komt, aangezien de Javaansche geneeskunde de grootste renommée heeft en op alle hoofdplaatsen, ook buiten Java, de Javaansche doekoens [= geneeskundigen] eene zekere superioriteit boven hunne collega’s van andere origine genieten.