Boerhaave-Herdenkingsrede / D. Schoute.

  • Schoute, D. (Dirk), 1873-1953.
Date:
[1938]
Catalogue details

Licence: In copyright

Credit: Boerhaave-Herdenkingsrede / D. Schoute. Source: Wellcome Collection.

    39/106 (page 4845)
    had, aankocht en op 33 folio platen liet graveeren, zooals hij immers zoo vaak geen geld spaarde om belangrijk werk op natuurhistorisch gebied te koopen en uit te geven of de uitgave ervan te steunen, zooals voor plumier/s Plantarum Americanarum fasciculi decem,- door burman uitgegeven, en swammerdam’s Bijbel der Natuure 1), Belangrijke!' dan dit Botanicon Parisiense en de Prodromus, die daaraan in 1723 voorafging, eveneens door boerhaave uitgegeven en van een voorwoord voorzien, is die rede over den bouw der bloemen. Het is een geestig en levendig betoog over het nut van de meeldraden en de geslachtelijke voortplanting en tevens een vrij scherp strijdschrift tegen tournefort, waarin hij bij voorbeeld het openspringen der meeldraden van Parietaria als een uitbarsting van hartstocht voorstelt, waaraan ze zelf door uitputting sterven. In het geval van de meeste andere bloemen, die tweeslachtig zijn, neemt hij aan, dat hun ,,onschuldige genoegens” kalmer maar langduriger zijn, daar ze niet zulke heftige bewegingen maken. De helmknoppen hebben niet alleen den vorm maar ook de functie van testes. Hij spreekt van ,,lict nuptial”, „marriage”, mannelijke, vrouwelijke en tweeslachtige of hermaphrodiete bloemen, is steeds glashelder in zijn pleidooi, al is hij soms wat gewaagd in zijn ver¬ gelijkingen en geeft daarbij tal van aardige morphologische op¬ merkingen ten beste, zoo onder andere, dat het merkwaardig is, dat planten met een vergroeide kroon nooit een losbladigen kelk hebben en dat de helmdraden geheel den aard van bloembladen hebben en bij de zoogenaamde dubbele bloemen vaak onvruchtbaar worden en tot bloembladen ontaarden, een opmerking, die men wel eens mag overdenken, voor men de eer van de ontdekking der metamorphose, de homologie van blad en bloemdeelen, uitsluitend aan linnaeus of goethe toekent. Linnaeus nu heeft zijn voorstelling der geslachtelijkheid geheel aan vaillant ontleend. ,,Er waren nog weinig proeven over genomen, die bovendien elkaar weerspraken. Camerarius (1695) bijvoorbeeld meende, dat, zooals ook schleiden nog in 1856 aan¬ nam, de jonge kiem door de stuifmeelkorrel in het ovarium Wordt gebracht. Sommigen namen aan, dat de geheele stuifmeelkorrel door den stijl naar het eitje toeging. Linnaeus had, evenals vail¬ lant, een betere voorstelling van de bevruchting, welke echter eerst na 1856 door onderzoekingen van radlkofer absoluut gezegevierd heeft” zegt valckenier suringar2). Inderdaad ver¬ taalt linnaeus in zijn Sftonsalia Plantarum, een zoogenaamde dis¬ sertatie van zijn leerling j. g. wahlbom (1746), een stuk uit de rede van vaillant vrijwel letterlijk, zij het met Weglating van het belangrijkste argument. Elders vergelijkt hij de ontdekking van het geslacht der planten met den oorsprong van een rivier, die uit de samenvloeiing van onaanzienlijke, vaak onopgemerkte beken en bronnen langzaam aangroeit, totdat zij eindelijk een grooten stroom vormt. De belangrijkste bron is voor de,,rivier” linnaeus dus zonder twijfel vaillant geweest. Spreekt hij zelf 1) Zie Hunges, l.c., blz. 41—43. 2) De geschiedenis van de verwantschapsidee in het plantenrijk, II, Meded. Landb. H. W ageningen 36, No. 5. 1931, blz. 5.