Beschrijving van plantagie-gewassen, die men in hoven aankweekt, zo om te dienen tot sieraad bij het maaken van laanen, cingels, heggen, berçeaux, kabinetten, pyramiden, slinger-boschjes enz., als tot huishoudelijk gebruik ... / Door Johann Hermann Knoop.

  • Knoop, Johann Hermann, 1700?-1769.
Date:
1790
Catalogue details

Licence: Public Domain Mark

Credit: Beschrijving van plantagie-gewassen, die men in hoven aankweekt, zo om te dienen tot sieraad bij het maaken van laanen, cingels, heggen, berçeaux, kabinetten, pyramiden, slinger-boschjes enz., als tot huishoudelijk gebruik ... / Door Johann Hermann Knoop. Source: Wellcome Collection.

    27/96 (page 23)
    BÈSCHRtVING vAM HEt E B B E N-H O Ü T. §. 12. Het Höut is ook hard, dog niet zo hard als hec voorgemelde, ook nieCzvvart maar gedi-* iagtig van binnen; en van deszelfs verderf is ons hier te Lande v/einig bewuft; V A N §• I- IP E ELSE-BOOM. Deze Boom word genoemt in het Nederduitjcb^ Elfc-boom, g g Els. Latynfch^ Alnus. Hoogduitfcb, Erlen-baura. Ellern-baum. ErJe. Elfe^ g Ë Franfch, Aune. Engelfcb, Alder-Tree. Alder. Deenjcby Elle-Trae. Ahi. jB»' ^ Z-voeedfcb, Ahl. Alder. Arre. S 2. Hier van vrordcii verfcheide veranderingen gevonden, als: ^ I. De GEMENE OF ^ZWARTE ELS. Alnus rotundifolia glutinofa viridis. C. B. Pin. 428. Tournef. Injl. 5S7. Poerb. J. A. 2. igti Alnus vulgaris. i. 151. Cluf.H. i. 154. Alnus. jDodon. Lob. Linn. Flor. Lapp. 24-0. Hort. Clip'. 4.4.1. Flor. fiiec. yyy. RoJ. Prodr. SS. 2. De els , met witagtige Bladen. Alnus folio incano. C. B. Pin. 428. Tuurnef. Inji. J87. Poerb. J. A. 2. 18li Zwing» Theat. boh fi'^. 2. Alnus incana & hirfuta. J. Baub. i. 154. 3. De KLEINE BERG-ELS. Alnus alpina minor. C. B. Pin. 428. Tourrief. InJl. 587. o. De eerfte zoort, die een tameL'k hooge, dog geen breed uitkronende Boom kan worden j is hier'te Lande zeer bekent en gemeen; word ook in vele andere Geweften in het wild groeijende ^^Daar^is' nog een verandering van, beRaande alleen daar in, dat de Bladen wat langer en groencf zvn dog deze word weiniger gevonden: BOCCONE meld ook, en geeft Afbeeldingen van nog dfie’andere (a) welkers onderfcheid hier in beftaat, dat de ecrfle blccke èn gladde of rouwer Bladen, als Tpe Bladen heeft. De andere gekrulde , kleverige en getande Bladen. De der- de, breedc, gekrulde, kleverige, gezaagde Bladen> dog deze worden hier te Lande niet gezien, maar veel in Palien gevonden. De twede gemelde zoort (§. 2. No. 2.), groeit in alle delen kleinder als de eerRc zoort (No. i.), en heeft wat'langer, puntiger, meer gefnippelde Bladen, die van boven niet vet of kleverig, maar met eene zeer fyne wolligheid gedekt zyn, waar door ze wit- of grauw-agtiger fchynen, dog zyn- deaan de onderitc zydenog witter, ook is de Stam wit-agtig. Deze is hier re Lande vreemd, maar word gevonden in iioogt/wR/tA/flnd, Bohemen, Oojienryki Ongarisn; ook in de noordlykc Landen, z\s m l^voeden, Norwegen, en elders. De derde zoort (§. 2. No. 3.J, groeit op de Bergen vm Heog-dultfchlaud, inzonderheid in Oos- tev.ryk en Ongarien: Komt met de eerfte in gedaante overeen, maar is in alle delen veel kleinder, het welk, naar alle gedagten, daar van daankomt, om dat ze op de Bergen groeit, dat veel meer andere Gewasfen doet klein bly ven en vermanderen. §. 4. De eerfte zoort of de gemene Els groeit in allerlei góede Gronden zeer wei, als die maaf vogtig en vet genoeg is, want in drooge en fchrale gronden wil hy niet aarten; hy bemint het wa- ter zo zeer , dat, ais de Wortels het water raken, hy niet, gelyk andere Bomen, te minder, maar beter groeijen zal. Daar in tegen ^ De twede zoort, of witte Éls, groeit liever in wat hoogcr en drooger gronden. 5. De Els word van Zaad voortgekweekt, het welk in het Voorjaar in een goede bearbeide grond, uit de volle Hand, gezaaid word, en de voortgekomene jonge Bomen na 2 a 3 jaren groci- jens verplant worden. Zynde het Zaaijen dezer Bomen hier te Lande meeft het werk der Veen- ca Woud-Boeren op veel Pla'atzen, die ze in menigte tot verkoop voortkweken, om dat ze ia zodani- ge Woud- en Veen-gronden zeer wel groeijen willen. Ouder als 3 a 4 Jaren moet men ze nooit Planten, om dat de oudere, zowel geen groei vatten willen. Ook moet men in agt nemen, dat men ze by de planting niet aan bare Takken, nog min- der aan aan deTop-fcheut ihoeit, maar alleen een weinig de einden des Wortels, want anders wil- len ze niet opfehieten, maar bly ven laag en kreupel. <5. 6. Dewyl de EPS het vogt bemint, en zeer fchielyk opgroeit, ook niet zeer breekbaar, en dus heel beftendig tegen de Winden is, zo worden dezelve in deze vogre Landen met voordeel geplant, rondom Moes-, Vrugt-en andere Tuinen, of ook van binnen in Tusfehen-Verdelingen., van nieuw aangelegde Tuinen, indien dezelve groot zyn, om daar door met der haaft een Mante- ling te verkrygen. Ook worden ze om dezelfde reden, als m.ede om het Hout, veel geplant in de vogteZand- eu Veen-a'^tige Gronden , gciyk by ons in de zogenaamde Wouden, rondom de Akkers of Velden, welke vmrvolgens doorgaans om de 7 a 8 Jaren tot Brandhout gekapt worden. Men plant ’er ook wel in de gemelde Plaatzcn, wegens het Hout, gehele Bosfehen van, te we- ten, in vogte v/aterige gronden. §, 7. Ze worden ook wel gebruikt in de Phizier-Tuinen tot Scheer-Heggen , dog zelden , ea doorgaans alleen in plaatzcn, daar, om de grote vogtigheid van de grond, geen ander Gewas groei- jen wil, dewyl de Heggen niet wel digt en gefloten worden, en dcrhalven niet zeer aanzicnlyk ‘ §. 8. Het Hout van deze Boom brand wel, en maakt een goede Vlam, maar geeft niet zo veel hitte, nog duurt zo lang in het Vuur, als Birken-, Eiken-, Boeken-, of Ypca-host, dewyl het F 2 weeke^' (c) BACCON in Mufto P. i. 138. 131, Ta'o.